Wpływ szachów na rozwój intelektualny dziecka

Obecny rozwój techniki pozwala na przeprowadzenie obserwacji i doświadczeń, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu były niemożliwe do wykonania. Choć więc od lat zauważano, że nauka gry w szachy pozytywnie wpływa na rozwój dziecka, dopiero stosunkowo niedawno udało się potwierdzić z całą pewnością tę hipotezę nie tylko na podstawie obserwacji, ale również badań mózgu.

Szachy a rozwój mózgu

Wśród wielu wniosków, do jakich doszli naukowcy przeprowadzając prace badawcze nad ludzkim mózgiem, warto w kontekście rozwoju dziecka zwrócić uwagę na dwa wyniki:

szachy, wymagając myślenia strategicznego i krytycznego, wspomagają rozwój kory przedczołowej, czyli tej części mózgu, która odpowiedzialna jest za samokontrolę, racjonalne myślenie, planowanie oraz osąd. Kora przedczołowa rozwija się u nastolatka najpóźniej, zatem przyspieszenie jej rozwoju pomaga powstrzymać dziecko przed dokonaniem nieprzemyślanych i ryzykownych wyborów,

gra w szachy, podobnie jak inne gry umysłowe, stanowiąc wyzwanie dla mózgu, stymuluje neurony do tworzenia nowych połączeń. Im większa ilość połączeń między neuronami, tym więcej możliwych dróg komunikacji, a zatem jej przyspieszenie i zoptymalizowanie.

Warto wspomnieć, że nauka gry w szachy wpływa pozytywnie nie tylko na rozwój dzieci, ale wspomaga pracę mózgu w każdym wieku, powstrzymując, opóźniając lub łagodząc następstwa chorób charakterystycznych dla osób starszych, m. in. Alzheimera.

Szachy a rozwój inteligencji

Choć inteligencję definiować można na wiele sposobów, zawsze rozumiana jest jako pewna sprawność umysłowa, która pozwala na dostosowanie się do istniejących warunków. Innymi słowy, im dana jednostka jest bardziej inteligentna, tym szybciej i lepiej adaptuje się do określonego środowiska. Z pewnym poziomem inteligencji przychodzimy na świat, okazuje się jednak, że inteligencją można wzmocnić określonymi ćwiczeniami i zachowaniami. Wspaniale sprawdzają się w tym procesie zadania wymagające wysiłku intelektualnego, takie jak na przykład gra w szachy.

Grając w szachy trzeba wykazać się nieszablonowym myśleniem, które pomaga w kreatywny sposób odpowiadać na ruchy przeciwnika. Dr Robert Ferguson przeprowadził trwający 4 lata eksperyment, w którym podzieleni na grupy uczniowie raz w tygodniu przez kolejne 32 tygodnie grali w szachy, korzystali z komputera lub wykonywali jeszcze inne czynności. Okazało się, że w zakresie twórczego myślenia najlepiej wypadały dzieci grające w szachy.

Podobnie doskonały wpływ ma królewska gra na umiejętności rozwiązywania problemów. Szachy wymuszają szybkie, nieustanne myślenie w odpowiedzi na ruchy przeciwnika. Aktywność polegająca na ciągłych zmaganiach z nowymi wyzwaniami świetnie wpływa na zwiększenie zdolności adaptacyjnych.

Wpływ gry w szachy na rozwój dziecka

Neelakantha Bhanu Prakash, zwany najszybszym na świecie ludzkim kalkulatorem, w wieku 5 lat został potrącony przez ciężarówkę i złamał kości czaszki. Przeszedł wiele operacji, a sprawność jego mózgu stanęła pod znakiem zapytania. Żeby utrzymać i rozwinąć potencjał umysłowy, chłopiec zaczął rozwiązywać łamigłówki, problemy matematyczne oraz grać w szachy. W 2020 r. Bhanu zdobył złoto w konkursie Mind Sports Olympiad. Oczywiście trudno ocenić, w jakim stopniu do jego sukcesów przyczyniła się królewska gra, jednak to nie przypadek, że pośród stymulatorów jego mózgu znalazły się właśnie szachy.

Rozwój twórczego myślenia, poprawa pamięci oraz umiejętności czytania ze zrozumieniem, a także zdolności matematycznych i logicznego myślenia to nie jedyne zalety nauki gry w szachy. Dzieci, które regularnie rozgrywają partie osiągają również dobre rezultaty w planowaniu i przewidywaniu, a także kreatywnym rozwiązywaniu problemów.

Szachy w edukacji jako gra wspierająca rozwój uczniów

Pozytywny wpływ gry w szachy na rozwój dziecka został wielokrotnie udowodniony licznymi badaniami i eksperymentami. Jak żadna inna gra, szachy są rekomendowane w wielu miejscach na świecie jako zajęcia edukacyjne w szkołach podstawowych. Część państw wprowadziło królewską grę do kanonu zajęć ponadobowiązkowych, a w 2014 r. Armenia, jako pierwszy kraj na świecie wdrożyła naukę gry w szachy jako przedmiot obowiązkowy.

Z podobną inicjatywą wyszły m. in. Grecja i Polska, przy czym rzeczywiście w kilku szkołach podstawowych w naszym kraju (w Gryfinie, Zbąszyniu, Skierniewicach i w Chrzanowie) lekcje nauki gry w szachy znalazły się na liście zajęć obowiązkowych.