Szachy - ciekawostki, o których nie miałeś pojęcia!

Szachy są grą, która ma bardzo długą tradycję – znana była już z całą pewnością w VI wieku w Persji, a następnie w krajach arabskich, skąd trafiła do Europy. Tu jej złoty okres przypadł na renesans – przy planszy z bierkami zasiadali głównie przedstawiciele wyższych warstw społecznych. Jednak nie tylko królowie, magnaci i szlachta, ale również mieszczanie grywali w szachy.

Ciekawostki, które chcemy ci dziś zaprezentować, wiążą się zarówno z bogatą historią gry, jak i używaną na przestrzeni wieków terminologią.

Szachy – ciekawe fakty historyczne

Z racji długiej tradycji tej fascynującej gry, jaką są szachy, w jej dziejach odnaleźć można wiele ciekawych zdarzeń i anegdot. Oto najbardziej interesujące historyczne fakty:

Co oznacza „szach mat”?

Wyrażenie „szach mat” najczęściej tłumaczone jest jako „król jest martwy” czy „król jest zabity”. Mimo, że taka interpretacja jest najszerzej znana, okazuje się jednak błędna. W rzeczywistości w języku perskim, z którego wywodzi się określenie „szach mat” oznacza ono „krój jest bezradny”. Ponieważ jednak gra przywędrowała do Europy przez kraje arabskie, gdzie słowo „mata” oznacza „jest martwy”, po drodze sformułowanie finalizujące rozgrywkę zmieniło swój pierwotny wydźwięk.

Kochanowski i jego Szachy

Znany nam przede wszystkim z Fraszek i Trenów Jan Kochanowski, między 1562 a 1566 rokiem opublikował poemat heroikomiczny pod tytułem Szachy. Fabułą utworu jest wydanie królewskiej córki za mąż – w rezultacie swoistego „konkursu” ogłoszonego przez króla, pozostaje dwóch kandydatów, którzy o rękę królewny grają w szachy. Zwycięzca zostanie królewskim zięciem. Dziewczyna przychylna jest jednemu z nich, jednak ten zaczyna przegrywać. Mądra królewna daje mu zawoalowaną radę, w wyniku której wybranek wygrywa. Mistrz Kochanowski nie tylko opisuje polskie ówczesne nazewnictwo szachów, elementy strategii i kulturalne znaczenie gry, ale przy okazji w sposób zawoalowany ironizuje na temat stosunków społecznych.

Mechaniczny Turek, czyli szachowa mistyfikacja

W 1769 r. niejaki Wolfgang von Kempelen zaprezentował tzw. Mechanicznego Turka – maszynę, która potrafiła grać w szachy na poziomie mistrzowskim. Mechaniczny Turek zagrał m. in. z Napoleonem Bonaparte oraz Benjaminem Franklinem. Oczywiście była to mistyfikacja – choć ramię Turka rzeczywiście było precyzyjnym mechanizmem, to jednak jego ruchami sterowała nie sztuczna inteligencja, lecz ukryty wewnątrz utalentowany szachista.

Opinia publiczna została szerzej poinformowana o tym fakcie dopiero w 1834 r. Kiedy Mechaniczny Turek stracił na popularności, został sprzedany Muzeum w Filadelfii, gdzie w 1854 r. spłonął w pożarze. Dziś można obejrzeć jego replikę.

Pierwszy szachowy turniej, olimpiada i program komputerowy

Pierwszy międzynarodowy, znaczący turniej szachowy odbył się w 1851 r. w Londynie. Jego zwycięzcą został Adolf Anderssen. Pierwszą olimpiadę szachową rozegrano natomiast latem 1924 r. w Paryżu – wtedy powołana została również Międzynarodowa Federacja Szachowa.

Pierwszy szachowy program komputerowy powstał w 1956 r., a jego współautorem był Polak, Stefan Ulam.

Gra w szachy – ciekawostki o rozgrywkach i wariantach

Jeśli grasz w szachy, ciekawe fakty związane ze sposobami prowadzenia rozgrywek oraz charakterystyką dyscypliny z pewnością cię zainteresują. Zapoznając się z nimi wzbogacisz i urozmaicisz swoją wiedzę szachową. A oto kilka wiadomości o szachach:

  • Partie szachowe można rozgrywać na szachownicach o zróżnicowanej liczbie pól. Na przykład szachy Capablanki wymagają 80- lub 100-polowej szachownicy, a dodatkowo posiadają poza standardowymi jeszcze dwie figury – kanclerza i arcybiskupa. Z kolei inna odmiana, szachy czteroosobowe charakteryzują się szachownicami 160-polowymi.
  • Partię szachów można wygrać wykonując zaledwie 2 ruchy. Przeciwnik musi jednak popełnić zasadnicze błędy na początku rozgrywki i w rezultacie odsłonić króla przed twoim hetmanem. Jest to tzw. mat szkolny.
  • Partia szachowa może składać się teoretycznie z 5949 ruchów. Najdłuższą jednak udokumentowaną rozgrywką jest składająca się z 269 posunięć partia rozegrana w 1989 r. przez Ivana Nikolica i Gorana Arsovica.
  • Zugzwang to sytuacja, w której gracz nie ma szans na poprawę swojej sytuacji – jakikolwiek ruch wykona, drastycznie pogorszy swoją pozycję. Niekiedy w takim położeniu znajdują się obydwaj gracze – mowa wtedy o obopólnym zugzwangu.

Gra w szachy bywa zaskakująca, podobnie jak wynik badań, który przeczy ogólnie przyjętemu poglądowi, że im wyższe IQ, tym bardziej prawdopodobna wygrana w szachy. Otóż, okazuje się, że nie. Oczywiście IQ jest istotne, ale większe znaczenie dla wygranej ma doświadczenie.