Partię szachów możemy podzielić na trzy fazy: debiut, grę środkową oraz końcówkę. W każdej z nich koncentrujemy się na innych elementach gry. Każdy początkujący szachista, który chce poprawić swój poziom powinien poznać podstawowe założenia strategiczne, dzięki którym może grać lepiej - w tym tekście skupimy się na otwarciach szachowych.
Początkowe posunięcia w partii nazywamy otwarciem szachowym lub debiutem. W tej fazie chcemy jak najszybciej zmobilizować swoją armię do walki, zabezpieczyć króla poprzez wykonanie roszady oraz walczyć o kontrolę nad centralnymi polami szachownicy (e4, e5, d4, d5). Wielu młodych szachistów jest zafascynowanych siłą hetmana. Już na początku rozgrywki wyprowadzają go i starają się pokonać całą armię przeciwnika jedną bierką. Być może grając z zawodnikiem rozgrywającym swoje pierwsze partie osiągniemy wymierne efekty, jednak najczęściej kończy się to tragicznie dla naszej najsilniejszej figury. Jak mówi łacińskie przysłowie „Nec Hercules contra plures” czyli „ i Herkules nie poradzi wobec wielu”.
Dlatego też najlepiej jest skupić się na zrównoważonym rozwoju naszych figur. Możemy to osiągnąć poprzez umieszczenie 1-2 pionków w centrum lub jego pobliżu. Dzięki temu nie tylko będzie nam łatwiej uzyskać kontrolę nad środkiem pola bitwy, ale też otworzymy drogę dla naszych gońców, które na początku partii są zablokowane. Nie należy też zapominać o skoczkach, które świetnie sobie radzą na początku rozgrywki. Nawet jeśli przez nieuwagę stracimy jedną z lekkich figur (koniki, gońce) to taka strata nie będzie tak bolesna, jak brak hetmana.
Kilka wskazówek, do czego dążymy w otwarciu szachowym:
- wyprowadź skoczki i gońce w pobliże centrum,
- stawiaj gońce na najdłuższych diagonalach,
- unikaj zablokowania gońców i wież,
- skoczki na krawędzi mają mniej możliwości ruchu,
- staraj nie poruszać się tą samą figurą kilkukrotnie,
- przygotuj hetmana do ataku, ale uważaj na jego bezpieczeństwo,
- nie trać czasu na zbędne ruchy pionkami (patrz. a6, h5),
- zrób roszadę, aby zabezpieczyć króla,
- jeżeli sam nie możesz ustawić pionków w centrum, staraj się przeszkodzić w tym przeciwnikowi.
Na diagramie obie strony mają równy materiał. Jak myślisz, która strona cieszy się lepszą pozycją?
Znajomość powyższych zasad jest wystarczająca nawet dla średnio zaawansowanych szachistów. Ci, którzy chcą rozwijać się dalej, powinni analizować partie mistrzów i poznać ich sposoby na grę w debiucie. Popularnych i zarówno skutecznych otwarć jest bardzo wiele. Ich nazwy pochodzą zwykle od nazwisk pierwszych szachistów, którzy je rozgrywali lub miejsc rozgrywania turniejów, które przyniosły im sławę. Na temat każdego debiutu czy nawet wariantu debiutowego można by napisać oddzielną książkę. Ważne, żeby w trakcie nauki skupić się na zapamiętaniu idei, jaka stoi za wykonaniem danego posunięcia, a nie na zapamiętaniu samej sekwencji ruchów. Przytoczę teraz po kilka pierwszych posunięć w najpopularniejszych otwarciach szachowych.
Otwarcia szachowe dla początkujących
Partia hiszpańska
- e4 e5
- Sf3 Sc6
- Gb5 …
Pierwsze znane opisy (manuskrypty z Getyngi) partii rozgrywanych w ten sposób pochodzą z XV w.n.e. W literaturze anglojęzycznej nosi miano Ruy Lopez- na cześć szachisty, który opisał to otwarcie w swojej książce wydanej 1561 roku. Obecnie jest to najpopularniejszy debiut otwarty.
Partia włoska
- e4 e5
- Sf3 Sc6
- Gc4 Gc5
Mimo że jest to jedno z najstarszych otwarć, nadal cieszy się wielką popularnością - w szczególności wśród początkujących graczy. Dzieje się tak ze względu na prosty plan rozwoju i możliwość szybkiego wykonania roszady. Często nazywany giuoco piano – co po włosku oznacza spokojną grę.
Obrona Caro-Kann
- e4 c6
- d4 d5
Nazwa pochodzi od dwóch słynnych graczy XIX wieku – Horatio Caro oraz Marcusa Kanna. Czarne przykładają mniejszą wagę do rozwoju figur w początkowej fazie partii. Skupiają się na zbudowaniu solidnej struktury pionkowej.
Obrona francuska
- e4 e6
- d4 d5
Posunięcie e6 jest trzecią najczęściej stosowaną odpowiedzią na e4. Czarne zabezpieczają najsłabszy punkt w swoim obozie (f7), jednak kosztem problemów z rozwinięciem gońca c8
Obrona królewsko-indyjska
- d4 Sf6
- c4 g6
- Sc3 Gg7
Jeden z najpopularniejszych debiutów zamkniętych. Czarne początkowo celowo nie przeszkadzają białym w zajęciu centrum skupiając się na szybkiej roszadzie. Planują jednak kontrować poprzez d6, a w przyszłości e4 lub c5.
Obrona sycylijska
1. e4 c5
Przyjmuje się, że statystycznie najskuteczniejszą dla czarnych odpowiedzią na ruch pionem na e4 jest przesunięcie pionka na c5 co sprawia, że ten półotwarty debiut jest obecnie najpopularniejszym otwarciem – lecz nie prostym do opanowania.
Najlepsze otwarcia szachowe
Każdy musi sam zdecydować, jakie otwarcie szachowe będzie mu najbardziej odpowiadało. Należy przy tym pamiętać, że nie każdy debiut sprawdzi się w każdej partii. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o otwarciach szachowych lub zapisać się na kurs - zapraszamy do kontaktu!